​​دورهمی معلمین راهنما - ۲۳ مرداد ۱۴۰۳

به صفحه اصلی
list item image

قلدری

جست‌وجویی درباره دردسرهای قلدری در مدرسه

list item image

هوش مصنوعی

نسبت ما تعلیم و تربیتی‌ها با یک پدیده نوظهور

list item image

کاهل‌نمازی

نماز نخواندن یا جدی‌نگرفتن نماز را کجای دلمان جا دهیم؟

مسئله‌های بیشتر...

به اطلاعات بیشتر
به گام سوم
به گام پنجم
یک. تشریح مسئله
دو. تجربیات مدرسه‌ای
سه. ادبیات علمی
چهار. آمار و ارقام
پنج. خب که چی
بخش اول: مقدمات بحث

  • نگاه قرآنی به نماز: با استناد به آیات سوره‌ی ابراهیم (آیات مربوط به دعاهای حضرت ابراهیم در جوار کعبه)، گوینده به اهمیت اقامه‌ی نماز توسط خود و نسل‌های آینده (ذریه) اشاره می‌کند. دعای حضرت ابراهیم برای خود، والدین و مؤمنین، نشان از نقش ویژه‌ی نماز در پیوند نسل‌ها و جامعه‌ی ایمانی دارد.
  • نماز به عنوان نماد جامعه‌ی دینی: گوینده به جایگاه نماز به عنوان نماد و سمبل جامعه‌ی اسلامی تأکید می‌کند. نماز صرفاً یک عبادت فردی نیست، بلکه نمادی از هویت و وحدت جامعه‌ی مسلمانان است.
  • روح کلی نماز و چالش‌های برگزاری آن: گوینده معتقد است که نماز می‌خواهد محور جامعه‌ی اسلامی قرار گیرد و روحی از عبادت و تعبد را در جامعه بدمد. در عین حال، برگزاری باشکوه نماز جماعت، چالش‌هایی دارد و نیازمند توجه به شرایط و ویژگی‌های هر مدرسه است.
  • اصل «محکم و مهربان»: با اشاره به دوره‌ی پازیتیو-دیسیپلین و مفهوم «محکم و مهربان» در تربیت فرزندان، گوینده این اصل را به بحث نماز در مدرسه تعمیم می‌دهد. به این معنا که در عین تأکید بر اهمیت نماز و برگزاری آن، باید با مهربانی و بدون اجبار و خشونت با دانش‌آموزان برخورد کرد.​​​​​​​
  • آشنایی‌زدایی از پدیده‌ی نماز جماعت: گوینده بر لزوم آشنایی‌زدایی از پدیده‌ی نماز جماعت در مدرسه تأکید می‌کند. به این معنا که باید از نگاهی تازه و از زوایای مختلف (دیدگاه دانش‌آموزان، معلمان، شرایط مدرسه و...) به این پدیده نگریست تا ابعاد مختلف آن بهتر درک شود.
بخش دوم: تجربه‌نگاری - نفر اول: مخبریان

  • برنامه‌ی روزانه‌ی مدرسه و زمان نماز:
    مدرسه ۶ زنگ درسی دارد که هر زنگ حدود ۴۰-۴۵ دقیقه است.
    بعد از ۴ زنگ درسی، دانش‌آموزان ۱۰-۱۵ دقیقه برای استراحت و وضو فرصت دارند.
    «زنگ نیایش» به مدت ۳۵ دقیقه (۱۲:۱۰ تا ۱۲:۴۵) برگزار می‌شود که شامل نماز ظهر و عصر (حدود ۱۰-۱۵ دقیقه) است.
    بعد از نماز، زنگ ناهار و سپس دو زنگ درسی دیگر تا ساعت ۳ بعد از ظهر (زمان تعطیلی مدرسه) برگزار می‌شود.
    در طول هفته، زنگ‌های قرآن، مطالعات اجتماعی، هدیه‌ها و دو زنگ در اختیار معلم راهنما قرار دارد.
  • وضعیت خانواده‌ها:
    خانواده‌ها عموماً مذهبی هستند، اما نه به شکل خیلی سختگیرانه.
    برخی خانواده‌ها ممکن است پوشش چندان کاملی نداشته باشند.
    اکثر خانواده‌ها تمایل دارند فرزندانشان نماز بخوانند، اما از اجبار و ایجاد دلزدگی در آنها نگرانند.
    خانواده‌ها از مذهبی بودن مدرسه آگاه و از آن استقبال می‌کنند.
  • مشکلات و چالش‌های مربوط به نماز جماعت:
    سال گذشته، دانش‌آموزان برای نماز می‌آمدند (بدون اجبار)، اما سر و صدای زیاد در هنگام نماز باعث نارضایتی برخی از آنها شده بود و حتی برخی را از نماز جماعت دلزده کرده بود.
    امسال، دانش‌آموزان در مورد اجباری بودن نماز و پیامدهای نخواندن آن سؤال کردند. معلم به آنها اطمینان داد که نماز اجباری نیست. در ابتدا، دانش‌آموزانی که نمی‌خواستند نماز بخوانند در انتهای نمازخانه می‌نشستند، اما شلوغی آنها مانع از برقراری سکوت و تمرکز سایر نمازگزاران می‌شد. اعمال قدرت برای ساکت کردن آنها هم راهکار مناسبی نبود و باعث حواس‌پرتی بیشتر می‌شد.
بخش سوم: تجربه‌نگاری - مخبریان
  • برنامه‌ی روزانه‌ی مدرسه و زمان نماز:
    مدرسه ۶ زنگ درسی دارد که هر زنگ حدود ۴۰-۴۵ دقیقه است.
    بعد از ۴ زنگ درسی، دانش‌آموزان ۱۰-۱۵ دقیقه برای استراحت و وضو فرصت دارند.
    «زنگ نیایش» به مدت ۳۵ دقیقه (۱۲:۱۰ تا ۱۲:۴۵) برگزار می‌شود که شامل نماز ظهر و عصر (حدود ۱۰-۱۵ دقیقه) است.
    بعد از نماز، زنگ ناهار و سپس دو زنگ درسی دیگر تا ساعت ۳ بعد از ظهر (زمان تعطیلی مدرسه) برگزار می‌شود.
    در طول هفته، زنگ‌های قرآن، مطالعات اجتماعی، هدیه‌ها و دو زنگ در اختیار معلم راهنما قرار دارد.
  • وضعیت خانواده‌ها:
    خانواده‌ها عموماً مذهبی هستند، اما نه به شکل خیلی سختگیرانه.
    برخی خانواده‌ها ممکن است پوشش چندان کاملی نداشته باشند.
    اکثر خانواده‌ها تمایل دارند فرزندانشان نماز بخوانند، اما از اجبار و ایجاد دلزدگی در آنها نگرانند.
    خانواده‌ها از مذهبی بودن مدرسه آگاه و از آن استقبال می‌کنند.
  • مشکلات و چالش‌های مربوط به نماز جماعت:
    ​​​​​​​سال گذشته، دانش‌آموزان برای نماز می‌آمدند (بدون اجبار)، اما سر و صدای زیاد در هنگام نماز باعث نارضایتی برخی از آنها شده بود و حتی برخی را از نماز جماعت دلزده کرده بود.
  • امسال، دانش‌آموزان در مورد اجباری بودن نماز و پیامدهای نخواندن آن سؤال کردند. معلم به آنها اطمینان داد که نماز اجباری نیست. در ابتدا، دانش‌آموزانی که نمی‌خواستند نماز بخوانند در انتهای نمازخانه می‌نشستند، اما شلوغی آنها مانع از برقراری سکوت و تمرکز سایر نمازگزاران می‌شد. اعمال قدرت برای ساکت کردن آنها هم راهکار مناسبی نبود و باعث حواس‌پرتی بیشتر می‌شد.
پرسش و پاسخ: مخبریان

 الف) هدف از برگزاری نماز جماعت

سؤال۱: آیا هدف، نظم و برگزاری آبرومند نماز جماعت است یا نمازخوان شدن دانش‌آموزان؟
پاسخ۱: هدف، تشویق دانش‌آموزان به نماز خواندن مختارانه است، نه صرفاً ایجاد نظم. مشکل اصلی، عدم تمایل بیش از ۵۰ درصد دانش‌آموزان به نماز خواندن است، نه شلوغی.


ب) وضعیت فعلی و رویکرد مدرسه

سؤال۲: آیا امسال اولین سالی است که نماز اختیاری شده؟ 
پاسخ۲: رویکرد اختیاری بودن وجود داشته، اما عملاً به دانش‌آموزان گفته نمی‌شد و فضایی مبنی بر «تمرین نماز» و لزوم حضور همه در نماز برقرار بوده که باعث حس منفی در دانش‌آموزان شده.

سؤال۳: آیا پیامدی از دو قطبی بودن دانش‌آموزان (نمازخوان و غیر نمازخوان) مشاهده شده؟
پاسخ۳: رویکرد قبلی این بوده که به دلیل عدم توانایی تمیز دانش‌آموزان در این سن، به آنها «مجال» انتخاب داده نشود و همه در نماز جماعت شرکت کنند.

سؤال۴: آیا مدرسه دغدغه‌ی دخیل کردن خانواده‌ها را دارد؟
پاسخ۴: مدرسه از این رویکرد استقبال می‌کند، اما تاکنون اقدام خاصی برای درگیر کردن خانواده‌ها با بحث نماز دانش‌آموزان انجام نشده. اگرچه اکثر خانواده‌ها (۹۹%) مذهبی و نمازخوان هستند.

سؤال۵: آیا دانش‌آموزان مدرسه گزینش می‌شوند؟ 
پاسخ۵: بله

ج) جزئیات برگزاری نماز جماعت و زنگ نیایش

سؤال۶: مدت زمان زنگ نماز چقدر است؟ آیا فعالیت دیگری هم انجام می‌شود؟ 
پاسخ۶: ۳۵ دقیقه (۱۲:۱۰ تا ۱۲:۴۵) چسبیده به زنگ ناهار. پس از نماز، کلاس درسی (قرآن، هدیه‌ها، مطالعات اجتماعی یا کلاس معلم راهنما) در همان نمازخانه برگزار می‌شود.

سؤال۷: آیا ناهار قبل از نماز داده می‌شود؟ 
پاسخ۷: خیر، دانش‌آموزان پایه‌ی ششم پس از نماز ناهار می‌خورند. به دلیل محدودیت فضای ناهارخوری و حضور دانش‌آموزان پایه‌های پایین‌تر، امکان جابجایی زمان نماز و ناهار وجود ندارد.

سؤال۸: آیا محیط مانند کلاس درس است؟ 
پاسخ۸: خیر، محیط همان نمازخانه مفروش است و دانش‌آموزان روی زمین می‌نشینند.

سؤال۹: آیا معلمان دانش‌آموزان را در نماز جماعت همراهی می‌کنند؟ 
پاسخ۹: حضور معلمان بسیار کم است و در وضو گرفتن نیز شرکت نمی‌کنند. معلم راهنما و تیمش با دانش‌آموزان ناهار می‌خورند.

سؤال۱۰: آیا دانش‌آموزان از خستگی یا گرسنگی در آن زمان حرفی زده‌اند؟ آیا از معلمان به خاطر عدم حضورشان گله‌ای شده؟ آیا نظرسنجی در مورد تغییر زمان نماز و ناهار انجام شده؟
پاسخ۱۰: بازخورد در مورد گرسنگی وجود داشته، اما امکان جابجایی نیست. به دانش‌آموزان توصیه شده در زمان استراحت، تغذیه‌ی مختصری بخورند. در مورد خستگی بازخوردی گرفته نشده. سابقه‌ای از جابجایی زمانی وجود ندارد. 

د) سؤالات متفرقه:

سؤال۱۱: دلیل قرار دادن کلاس با زنگ نماز چیست؟
پاسخ۱۱: شاید به دلیل کمبود وقت و لزوم برگزاری کلاس در همان زمان

سؤال۱۲: آیا برنامه‌ی موازی دیگری در حین نماز برقرار است؟ 
پاسخ۱۲: خیر، دانش‌آموزان نمی‌توانند در آن زمان به ناهار یا بازی بروند. 

سؤال۱۳: آیا احکام وضو و نماز در سایر کلاس‌ها بیان می‌شود؟ برنامه‌ی نماز برای پایه‌های چهارم و پنجم چگونه است؟
پاسخ۱۳: در کلاس‌های قرآن و هدیه‌ها در مورد نماز صحبت می‌شود. دانش‌آموزان پایه‌ی پنجم دو نماز کامل و پایه‌ی چهارم یک یا دو نماز می‌خوانند. 

سؤال۱۴: آیا برای دانش‌آموزانی که از سر و صدا ناراضی بودند کاری انجام شده؟ 
پاسخ۱۴: رویکرد کلی این است که برای همه‌ی دانش‌آموزان کاری انجام شود، اما در حال حاضر تمرکز بر روی دانش‌آموزان پایه‌ی ثابت نماز نبوده. اخیراً کارهایی شروع شده که به دلیل درخواست عدم بیان جزئیات، قابل توضیح نیست. 

سؤال۱۵: میزان محبوبیت معلم راهنما در میان دانش‌آموزان چقدر است؟ 
پاسخ۱۵: به نظر معلم، دانش‌آموزان با او سازگار هستند. 

سؤال۱۶: آیا تسهیلاتی برای دانش‌آموزان نمازخوان در نظر گرفته شده؟ 
پاسخ۱۶: خیر. 

سؤال۱۷: چالش جدید پایه‌ی ششم نسبت به پنجم چیست؟ 
پاسخ۱۷: جنس دانش‌آموزان کمی متفاوت است و به نظر می‌رسد این دوره کمی «بد دست» باشد. همچنین، این دانش‌آموزان، دانش‌آموزان دوران کرونا هستند و پایه‌های سوم و چهارم را در آن دوره گذرانده‌اند.