​​گام اول: تشریح مسئله

برادلی چاکرز، نوجوانی خودسر که با بی‌فکری‌ها و خیره‌سری‌هایش، آه از نهاد تمام اطرافیان خود برمی‌انگیزد؛ پسرکی بددهن و بی‌تربیت که همه جا، -بدون استثنا همه جا!- با کارهای خود مایه‌ی شرمساری پدر و مادر بیچاره‌اش را فراهم می‌آورد. او مدام توی مدرسه دعوا راه می‌اندازد و حسابی هم از درس و مشق متنفر است!...
در کمال تأسف باید اقرار کنیم که برادلیِ عزیز داستان ما، هیچ ویژگیِ دوست‌داشتنی‌، هیچ مشخصه‌ی جذابِ ولو کوچکی که باعث برانگیختن همدلی آدم نسبت به او شود، ندارد. شاید خودش هم این را می‌داند که همیشه‌ی خدا در ته کلاس، ردیف آخر، صندلی آخر، جا خوش می‌کند! آری، او احتمالاً از میزان منفور بودن خود با خبر است و به همین خاطر، می‌کوشد تا آنجا که ممکن است خودش را از نظرِ دیگران پنهان کند. با این حال، خوب می‌دانیم که اوضاع نباید به این منوال باقی بماند. به هر حال، برادلی چاکرز، هر بدی‌ای هم که داشته باشد، قهرمان داستان ماست، و خب، مسلم است که منفور بودن، ابداً زیبنده‌ی یک قهرمان نیست. پس باید منتظر یک دگرگونی بزرگ باشیم...

رمان معروف لوییس سکر با عنوان «ته کلاس، ردیف آخر، صندلی آخر» داستانی نمادین از چالشی است که بسیاری از معلمین راهنما هر روزه با آن رو به رو هستند. طبق تعاریف رایج، قلدری در مدرسه به معنای

رفتاری تکرارشونده و عمدی است که در آن یک یا چند دانش‌آموز به صورت فیزیکی، کلامی یا اجتماعی به دانش‌آموز یا گروهی از دانش‌آموزان دیگر آزار و اذیت می‌رسانند. این رفتارها با هدف ایجاد ترس، تحقیر و برتری‌جویی انجام می‌شود و معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که بین فرد قلدر و قربانی عدم تعادل قدرت وجود دارد. به عبارت ساده‌تر، قلدری یعنی آزار و اذیت عمدی و مکرر یک فرد ضعیف‌تر توسط فرد قوی‌تر در محیط مدرسه برای بررسی این مسئله لازم است تا ابعاد آن را بصورت دقیق‌تری بررسی کنیم.​​​​​​​

مسئله‌های بیشتر...

​هنگام مواجه شدن با مسئله، راهکارهای مختلفی به کار گرفته می‌شود. در منشا برای بررسی هر مسئله پنج گام پایین را طی می‌کنیم. ۱. در ابتدا تجربیات معلم‌های راهنما و مشاوران که بطور مستقیم با این مسئله در ارتباط هستند را می‌شنویم

۲. سپس به سراغ نتایج تحقیقات علمی می‌رویم. اینکه در مورد این مسئله چه پژوهش‌هایی صورت گرفته و در دنیای آما رو ارقام چه می‌گذرد ۳. در گام سوم بر اساس روایت‌های مشاوران و ادبیات علمی، مسئله را جمع‌بندی می‌کنیم و تشریح ان می‌پردازیم. اینکه چه سطوحی دارد، علت‌ها و معلول‌هایش چیست و آیا می‌توان برای حل آن راهکاری پیشنهاد کرد.

• برنامه‌ی روزانه‌ی مدرسه و زمان نماز:
  مدرسه ۶ زنگ درسی دارد که هر زنگ حدود ۴۰-۴۵ دقیقه است.
  بعد از ۴ زنگ درسی، دانش‌آموزان ۱۰-۱۵ دقیقه برای استراحت و وضو فرصت دارند.
  «زنگ نیایش» به مدت ۳۵ دقیقه (۱۲:۱۰ تا ۱۲:۴۵) برگزار می‌شود که شامل نماز ظهر و عصر (حدود ۱۰-۱۵ دقیقه) است.
  بعد از نماز، زنگ ناهار و سپس دو زنگ درسی دیگر تا ساعت ۳ بعد از ظهر (زمان تعطیلی مدرسه) برگزار می‌شود.
  در طول هفته، زنگ‌های قرآن، مطالعات اجتماعی، هدیه‌ها و دو زنگ در اختیار معلم راهنما قرار دارد.
• وضعیت خانواده‌ها:
  خانواده‌ها عموماً مذهبی هستند، اما نه به شکل خیلی سختگیرانه.
  برخی خانواده‌ها ممکن است پوشش چندان کاملی نداشته باشند.
  اکثر خانواده‌ها تمایل دارند فرزندانشان نماز بخوانند، اما از اجبار و ایجاد دلزدگی در آنها نگرانند.
  خانواده‌ها از مذهبی بودن مدرسه آگاه و از آن استقبال می‌کنند.
  
• مشکلات و چالش‌های مربوط به نماز جماعت:
  سال گذشته، دانش‌آموزان برای نماز می‌آمدند (بدون اجبار)، اما سر و صدای زیاد در هنگام نماز باعث نارضایتی برخی از آنها شده بود و حتی برخی را از نماز جماعت دلزده کرده بود.
  امسال، دانش‌آموزان در مورد اجباری بودن نماز و پیامدهای نخواندن آن سؤال کردند. معلم به آنها اطمینان داد که نماز اجباری نیست. در ابتدا، دانش‌آموزانی که نمی‌خواستند نماز بخوانند در انتهای نمازخانه می‌نشستند، اما شلوغی آنها مانع از برقراری سکوت و تمرکز سایر نمازگزاران می‌شد. اعمال قدرت برای ساکت کردن آنها هم راهکار مناسبی نبود و باعث حواس‌پرتی بیشتر می‌شد.

• تعریف قلدری: در ابتدای جلسه، مفهوم قلدری به صورت ساده و ابتدایی مطرح شد، اما با پیشرفت بحث، ابعاد پیچیده‌تر و مصادیق گسترده‌تری از قلدری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، تلاش شد تا تعریف مشترکی از قلدری بین شرکت‌کنندگان ایجاد شود.
  
  
  
• مصادیق قلدری: شرکت‌کنندگان به بیان تجربیات خود در مواجهه با قلدری در مدارس پرداختند. این مصادیق شامل موارد زیر بود:
  ۱. زورگویی فیزیکی و کلامی بین دانش‌آموزان
  ۲. تهدید و ارعاب دانش‌آموزان توسط دیگران.
  ۳. سوء استفاده از قدرت و موقعیت توسط معلمان یا کادر مدرسه.
  ۴. قلدری نسبت به معلمان.
  ۵. قلدری ساختاری و سیستمی 
  ۶. قلدری در فضای مجازی.
  ۷. قلدری خانوادگی نسبت به دانش‌آموزان
  ۸. مسخره کردن و تحقیر دانش‌آموزان.
  ۹. نادیده گرفتن حقوق و نظرات دانش‌آموزان
  
  
  
  
  
  
• نشانه‌های قلدری: در طول جلسه، نشانه‌های قلدری نیز مورد بحث قرار گرفت و شرکت‌کنندگان نظرات خود را در مورد این نشانه‌ها به اشتراک گذاشتند. مواردی همچون ترس، ناامنی، تحقیر، کنترل‌گری، نادیده گرفتن کرامت انسانی و تکرار رفتارهای نامناسب از جمله نشانه‌های قلدری ذکر شد.
  
  
  
• راهکارهای مقابله با قلدری: در بخش پایانی جلسه، شرکت‌کنندگان به ارائه راهکارهایی برای مقابله با قلدری در مدارس پرداختند. این راهکارها به دو دسته کلی تقسیم می‌شد: راهکارهای مربوط به قربانیان و راهکارهای مربوط به قلدرها
  
  
  • راهکارهای مربوط به قربانیان:
    ​​​​​​​۱. افزایش اعتماد به نفس قربانیان.
    ۲. تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی قربانیان.
    ۳. آموزش مهارت‌های حل مسئله به قربانیان.
    ۴. حمایت از قربانیان و ارائه راهکارهایی برای مقابله با قلدری.
    ۵. تغییر محیط قربانی در صورت نیاز.
    ۶. شناسایی و تقویت نقاط قوت قربانیان.
    
    
  • ​​​​​​​راهکارهای مربوط به قلدرها:
    ۱. شناسایی علل رفتارهای قلدری.
    ۲. گفتگو با قلدرها به صورت فردی و دوستانه.
    ۳. تلاش برای شرمنده کردن قلدرها از رفتارهای خود.
    ۴. دعوت از قلدرها به گذشت و پشیمانی از رفتارهای خود.
    ۵. یادآوری چارچوب‌ها و قوانین مدرسه به قلدرها.
    ۶. تغییر نگرش قلدرها از طریق آموزش‌های مذهبی و اخلاقی.
    ۷. استفاده از قلدرهای مثبت به عنوان الگو و رهبر برای دیگران.
    ۸. تغییر محیط قلدر در صورت نیاز.
    
    ​​​​​​​

• تفاوت بین قلدری و قدرت: در طول جلسه، بر این نکته تاکید شد که باید بین قلدری و قدرت تفاوت قائل شد. قدرت باید در راستای عدالت و انصاف باشد، در حالی که قلدری رفتاری ظالمانه و غیرمنصفانه است.
  
  
• نیازهای اساسی: در طول جلسه، بر نقش نیازهای اساسی انسان‌ها در رفتارهای قلدری تاکید شد. برآورده نشدن نیازهایی همچون استقلال، شایستگی، ارتباط و تعلق، می‌تواند منجر به رفتارهای قلدری شود.
  
  
• اهمیت آموزش مهارت‌های زندگی: آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی، مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های ارتباطی برای دانش‌آموزان، به ویژه قربانیان قلدری، ضروری است.
  
  
• نقش خانواده‌ها: در طول جلسه، بر اهمیت نقش خانواده‌ها در تربیت فرزندان و پیشگیری از قلدری تاکید شد. خانواده‌ها باید با مدرسه همکاری داشته باشند و در تربیت فرزندان خود به روش‌های صحیح عمل کنند.
  
  
• نیاز به بازنگری در سیستم‌های آموزشی: شرکت‌کنندگان بر این باور بودند که باید در سیستم‌های آموزشی بازنگری شود تا از قلدری در مدارس جلوگیری شود.
  
  
• پذیرش واقعیت: در پایان جلسه، بر این نکته تاکید شد که گاهی باید واقعیت را پذیرفت و با شرایط موجود کنار آمد، اما در عین حال تلاش کرد تا آسیب‌ها را کاهش داد.